Aanvankelijk was het onderwijs voornamelijk een particuliere aangelegenheid. Daar kwam pas tegen het einde van de 19de eeuw verandering in toen de gemeente zich ermee ging bemoeien. Zo ontstond in betrekkelijk korte tijd een netwerk van openbare lagere scholen dat het hele dorp overdekte: de Koning Willemschool (1886) aan de Landstraat, de Koningin Wilhelminaschool (1899) aan het eind van de Brinklaan, de Prins Hendrikschool (1905) aan de Oud-Bussumerweg en de Koningin Emmaschool (1915) aan de Graaf Florislaan in het Spiegel.
Behalve de Prins Hendrikschool, die nu de Vondelschool heet, zijn al deze scholen afgebroken.
Na 1900 ontstonden er ook scholen op levensbeschouwelijke grondslag. Al in 1904 kwam er een katholieke meisjesschool, de Mariaschool, in 1908 gevolgd door de eveneens katholieke St.-Vitusschool voor jongens. Bussum was immers van oudsher een katholiek dorp. De protestanten hadden al in 1895 een kleine School met den Bijbel aan de Veldlaan, die in 1923 verhuisde naar het Eendrachtpark.
Aan de lagere scholen waren vaak ulo-afdelingen verbonden: uitgebreid lager onderwijs. Later werden die zelfstandig. In 1920 was aan het Wilhelminaplantsoen een gemeentelijke ulo-school gebouwd, de Prinses Ireneschool (afgebroken in 1987).
Verder was er sinds 1911 de (particuliere) Gooische hbs (nu het Goois Lyceum) aan de Constantijn Huygenslaan. Ten slotte was er in het Spiegel het Christelijk Lyceum, dat enkele jaren eerder was voortgekomen uit de Luitgardeschool, een kostschool voor meisjes. Dat lyceum staat nu bekend onder de naam Willem de Zwijger College.
Gerelateerde artikel uit BHT 39-2 (september 2023): Naar school
